Hoe organiseer ik een beweging en hoe leg ik wat ik gerealiseerd heb vast? Op deze vragen gaan we je een antwoord geven.
Organiseren van de beweging
Als je een groep mensen bij elkaar hebt gekregen en die samen toewerken naar een droom, een droom die ver weg ligt, hoe zorg je dan dat de dagelijkse activiteiten ook werkelijk als zinvol worden ervaren en bijdragen aan de droom? Het pad naar de droom toe is eerder een kronkelig pad dan een rechte lijn. Je kan dit niet met bevel, command en control, managen. Je hebt hier iets nodig dat de betrokken mensen motiveert. Ieder heeft affiniteit met een kleinere activiteit of project dat samen met de andere activiteiten optelt tot een grotere beweging. In die zin leid je een wolk van activiteiten en mensen die op een deelterrein supergemotiveerd zijn.
Vibe management
Als je met zo’n groep mensen werkt, stuur je niet op het werk zelf, maar op de context, de omgeving ervan. Wij noemen dat wel eens de vibe, de sfeer die je weet te creëren. Een sfeer van oppakken, uitproberen, verbindingen leggen, elkaar helpen, samen lol maken en wie weet ook wel eens ondeugend te werk gaan. De wil om er samen tegenaan te gaan en oog te hebben voor elkaar. Dat kun je dan vibe management noemen.
De vibe is iets wat je niet zo makkelijk kan pakken, en toch zet het wat in beweging. Dat doen vlinders ook. Het gezegde luidt: een vlinderslag op het zuidelijk halfrond kan een orkaan op het noordelijk halfrond veroorzaken. Alles begint micro en kan macro gevolgen hebben. Dat vlinderen is misschien wel de kern van de grote verandering. Er is zelf een acroniem ontstaan om dat kernkwaliteiten van dat vlinderen te illustreren.
De vorm van de organisatie
In het begin, als je een initiatief start, ben je er nog niet zo mee bezig. Maar er komt een moment dat je meer bewust een keuze kunt maken over de vorm die jouw initiatief heeft.
In de gemeenschap kan je langere tijd uit de voeten met een groep mensen zonder enige rechtsvorm. Dat noem je dan een actiegroep, een werkgroep of iets dergelijks.
Maar als er subsidies of giften ontvangen gaan worden en of als er verplichtingen ontstaan (opdrachten aan derden, arbeidsrelaties, huurcontracten, etc.), dan wordt het zaak een rechtsvorm te kiezen.
De coöperatie
De hoofdvorm is coöperatie. Deze vorm is het meest bekend en geaccepteerd. Het voldoet ook aan de voorwaarden van de gemeenschap. Iedereen heeft een gelijke stem in de algemene ledenvergadering. Er kan voor worden gekozen er een stichting naast te plaatsen waarin, in voorkomende gevallen als de coöperatie steeds groter wordt, het personeel van de coöperatie wordt ondergebracht. De Zorgcoöperatie Hoogeloon heeft dit zo gedaan. Mocht de coöperatie voor risicovolle projecten verantwoordelijk zijn, dan is het wijs dit te scheiden van de reguliere exploitatie van de coöperatie. Mocht het project ten onder gaan, dan sleurt het niet de hele coöperatie met zich mee. De oplossing is dan om die projecten in een aparte Besloten Vennootschap onder te brengen. Zo is de Biltse energiecoöperatie BENG actief met het realiseren van een groot zonnepark. Dat project is ondergebracht in een aparte projecten-BV.
Nieuwe vormen
Naast de hoofdvorm coöperatie zijn nieuwe vormen in ontwikkeling die het begrip eigendom, kapitaal en grond verder in de gemeenschap willen oplossen. In wezen is het thema hier: wij leven van de aarde. Niemand heeft recht op de aarde, de aarde is van ons allemaal. De aarde is de commons. En dus moeten we ook rechtsvormen ontwikkelen die het exclusieve bezit of eigendom van kapitaal en grond in de commons houdt en de markt en overheid op een afstand houdt. In dit licht is ook de stichting Sleipnir opgericht, waar bedrijven hun aandelen in beheer geven met de belofte dat deze aandelen nooit meer verkocht kunnen worden. Daarmee is voorkomen dat de aandeelhouders het bedrijf aan marktpartijen kunnen verkopen en zelf gaan cashen.
Wil je hier meer over weten, lees dan het boek “Vrij, Gelijk en Samenleven” van Damaris Matthijsen. Zij ontwikkelt hier de juridische en sociale vormen voor. Het concept dat zij naar voren bracht is Deelgenoot. Dit is vooralsnog geen juridisch kader, maar eerder een verbond van mensen die met elkaar in de commons iets voor elkaar willen boxen. Binnen het bestaande rechtspersonen recht en fiscaal recht worden wegen gezocht om de waarden van de commons verder te versterken. Juristen als Josine van der Brug heeft coöperaties en stichtingen van statuten voorzien die verzekeren dat de werkwijze inclusief, transparant en open is en de besluitvorming conform de principes van sociocratie.